بتن به دلیل برخورداری از ویژگی‌هایی چون دوام بالا، ایمنی، و قیمت مناسب، یکی از رایج‌ترین مصالح ساختمانی به شمار می‌رود. تجهیزات قالب بندی بتن جز محصولات ضروری است که جهت ساخت بتن استفاده می‌شود و در دو نوع موقتی و دائمی موجود می‌باشند. قالب‌ها از لحاظ جنس، انواع گوناگونی دارند و هر کدام از خصوصیات خاصی برخوردار هستند. در ادامه، به بررسی این محصولات و ویژگی‌هر کدام خواهیم پرداخت.
قالب بندی بتن
به منظور سخت شدن و استحکام بتن در اجزای مختلف سازه، از قالب‌ها استفاده می‌شود. جنس و نوع سازه تعیین‌کننده نوع قالب است. قالب‌های موقت نسبت به قالب‌های دائمی صرفه‌اقتصادی دارند، زیرا می‌توان مجدداً از آن‌ها استفاده کرد. این مسئله از آنجایی با اهمیت‌تر می‌شود که بدانید 25 درصد از هزینه سازه صرف قالب می‌شود. اما گاهی با توجه به شرایط، از نوع دائمی قالب‌ها استفاده می‌شود که در سازه ثابت می‌مانند.
انواع قالب بتنی
هماگونه که در ابتدا اشاره داشتیم قالب‌های بتن با جنس‌های مختلفی در بازار موجود است. که باید از ویژگی‌هایی چون تحمل بارهای مرده و زنده، سبک وزن بودن تا حد امکان، ضد نشت بودن در اتصالات و…برخوردار باشند. در ادامه به بررسی انواع جنس قالب ها و قابلیت‌های آن‌ها می‌پردازیم.
بیشتر بخوانید: کاشت میلگرد در بتن
قالب چوبی
از رایج‌ترین و قدیمی‌ترین نوع قالب‌ها، قالب چوبی است. این محصول از تخته سه لایه یا چوب ساخته می‌شود. ساخت این قالب نسبتاً آسان می‌باشد و در سازه‌های کوچک معمولاً در محل کارگاه ساختمان ساخته می‌شوند. مزایا و معایب این نوع قالب به شرح زیر می‌باشد.
مزایای قالب چوبی:
- انعطاف‌پذیری و تناسب با اشکال مختلف
- وزن سبک و حمل و نقل آسان
- مقاومت در برابر حرارت و جلوگیری از آسیب به بتن در مناطق سرد
- سهولت در جداسازی از بتن
- صرفه اقتصادی در سازه‌های کوچک
معایب قالب چوبی:
- این نوع قالب بندی بتن مقاومت کمی دارند و برای استفاده مجدد محدودیت‌هایی وجود دارد.
- خشکی چوب باعث جذب رطوبت بتن می‌شود و این امر می‌تواند ضعیف شدن سازه بتنی را به همراه داشته باشد.
- قالب چوبی زود تاب بر می‌دارد و منقبض و متورم می‌شود.
- در محیط‌های مرطوب، چوب در انقباض بتن نقش دارد و ممکن است منجر به نشت دوغاب از درزهای باز شود.
قالب فولادی
قالب‌های فولادی معمولاً برای سازه‌های منحنی و دایره‌ای به کار گرفته می‌شوند. این محصول از صفحات فولادی با ضخامت کم ساخته می‌شوند و یکی از عوامل تاثیر گذار بر قیمت تمام شده آن، قیمت ورق ST37 است. قالب فولادی را با استفاده از پیچ و مهره می‌توان در کنار یکدیگر قرار داد و به هم متصل کرد. این محصول انتخاب مناسب برای پروژه‌های بزرگ است و به منظور استفاده مجدد، بهترین گزینه می‌باشد. مزایا و معایب این قالب به شرح زیر می‌باشد.
مزایای قالب فولادی:
- استحکام زیاد و ظرفیت تحمل بالا
- سهولت در تعمیر
- امکان استفاده در تعداد بالا
- آسانی در نصب و برچیدن
- دوام بالا و طول عمر بیشتر نسبت به قالب‌های چوبی
- سطحی صاف و یکدست
معایب قالب فولادی:
- وزن زیاد و جابجایی دشوار
- شکل و اندازه محدود
- قیمت بالا نسبت به قالب چوبی
بیشتر بخوانید: میزان استفاده از میلگرد در بتن
قالب پلیمری
این نوع قالب که از پلاستیک مستحکم و سبک وزن ساخته شده است دارای سطحی غیر قابل نفوذ می‌باشد. این ویژگی به داشتن بتنی با سطحی صاف و یکدست منجر می‌شود. قالب‌های پلیمری مناسب ساختمان‌های کوچک و شبیه به هم است. مزایا و معایب این نوع از قالب بندی بتن به شرح زیر می‌باشد.
مزایای قالب پلیمری:
- شستشوی آسان با آب
- سهولت در تعمیر در صورت نیاز
- سبک‌وزن نسبت به دیگر قالب‌ها
- مناسب برای اشکال پیچیده و خاص
معایب قالب پلیمری:
- مقاومت پایین در برابر حرارت
- دوام و عمر کوتاه نسبت به دیگر قالب‌ها
- هزینه بالا
- ظرفیت پایین در تحمل بار
قالب عایق دائم
قالب عایق (ICF) به دلیل برخورداری از ویژگی‌هایی مانند عایق صوتی و حرارتی، مقاومت بالایی در برابر آتش و رطوبت دارد. این نوع قالب بندی بتن با استفاده از فوم پلی استایرن ساخته می‌شود که پس از سفت شدن در بتن، در جای خود باقی می‌ماند. قالب عایق به دلیل سازگاری با محیط زیست، به طور گسترده در صنعت ساخت و ساز استفاده می‌شود.
زمان مناسب برای جداسازی قالب از بتن
زمان مناسب برای جداسازی قالب از بتن با توجه به نوع قالب، شرایط محیطی و شرایط آب و هوایی متغیر است. به طور کلی، تا زمانی که بتن مقاومت لازم دربرابر بارهای وارد شده را نداشته باشد، قالب نباید از آن جدا شود. برای بتن‌های استاندارد، زمان مناسب برای جداسازی قالب از بتن حدود 24 تا 48 ساعت پس از ریختن بتن است.
اما این مدت زمان برای هر پروژه ممکن است متفاوت باشد و باید با توجه به شرایط محیطی و نوع بتن مورد بررسی قرار گیرد. حذف قالب توسط مهندس مربوطه باید انجام گیرد تا از کیفیت و سختی بتن اطمینان حاصل گردد.